اختلالات شخصیتی
شخصیت یعنی مجموعه‌ای از رفتار و شیوه‌های تفکر و هیجانی شخص در زندگی روزمره که با ویژگی‌های بی‌همتا بودن، ثبات (پایداری) و قابلیت پیشبینی مشخص می‌شود. از این تعریف این نکات قابل استنباط است:
شخصیت یک فرد بی همتاست و با وجود بعضی مشابهت‌ها، دو شخصیت یکسان و همسان وجود ندارد.
اگر چه افراد در شرایط و محیط‌های گوناگون، ظاهراً رفتارهای متضاد و مختلفی دارند، ولی در طول زمان (مثلاً چندین دهه) رفتار و همچنین شیوه تفکر آنها دارای یک ثبات نسبتاً دائمی است.
با توجه و مطالعه رفتار ونوع تفکر اشخاص می‌توان سبک رفتاری و تفکری آنها را با احتمال زیاد پیشبینی کرد. قابلیت پیشبینی رفتار با «ثبات در رفتار» رابطه متقابل دارد.
اختلال شخصیت
آیا تا به حال کسی را دیده‌اید که در برابر یک انتقاد ساده، واکنش خشمگینانه شدیدی داشته باشد؟
آیا از خود پرسیده‌اید که:چرا بعضی از افراد انواع «خال‌کوبی» را روی پوست خود دارند؟
چرا بعضی از افراد برای خود، خانواده و... برنامه‌ریزی سختگیرانه دارند، به صورتی که در شرایط بحرانی هم حاضر به تغییر آن نیستند؟
اختلالات شخصیتی گروهی از حالات روانی هستند که بیماری نبوده، بلکه شیوه‌های رفتاری هستند. خصوصیات این اختلالات عبارت از:
ـ الگوهای رفتاری نسبتاً ثابت، انعطاف‌ناپذیر و ناسازگار که به بروز مشکلاتی در ارتباط برقرار کردن با دیگران و مشکلات شغلی و قانونی منجر می‌شود.
ـ افراد دچار این حالات تصور می‌کنند که الگوهای رفتاری شان طبیعی و صحیح است.
ـ شخصیت این افراد در برخورد با موقعیت‌هایی که واکنش با آنها مستلزم تغییرات و تصمیمات جدید است، ناسازگار است؛ یعنی تفکر و رفتار انعطاف‌ناپذیری از خود بروز می‌دهند.
بنابراین، اختلال شخصیت یعنی رفتارهای ناسازگار و انعطاف‌ناپذیر در برخورد با محیط و موقعیت‌ها.
انواع اختلال شخصیت
اختلال شخصیت انواع مختلفی دارد و به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند. در اینجا به چند مورد از انواع این اختلال‌ها اشاره می‌شود:
بدبین (پارانویید)؛ این افراد دارای شک و بی‌اعتمادی غیرمنطقی هستند و حالت تدافعی و حساسیت بیش از حدی نسبت به دیگران دارند.
منزوی (اسکیزویید)؛ منزوی‌ها از نظر هیجانی سرد هستند.
در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند، گوشه‌گیر، خجالتی، خرافاتی و از نظر اجتماعی منزوی هستند.
وسواسی؛ افراد وسواسی کمال‌گرا، دارای عادت خشک و مردد بوده و نیازهای طبیعی خود را مهار می‌کنند.
نمایشی (هیستریک)؛ انسان‌هایی با خصوصیت نمایشی وابسته، فاقد بلوغ فکری، زودرنج، عاطل و باطل و دائم خواستار تشویق و توجه دیگران بوده و با ظواهر یا رفتار خود با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند. جلب توجه می‌کنند).
خودشیفته (نارسیستیک)؛ خودشیفته‌هادارای یک حس خودباوری بیش از حد بوده و شیفته قدرت هستند. نسبت به دیگران بی‌علاقه‌اند. خواستار توجه دیگران بوده و احساس می‌کنند که سزاوار توجه ویژه هستند.
دوری‌گزین (اجتنابی)؛ افراد دوری‌گزین ترس و واکنش بیش از معمول نسبت به رد شدن و اعتماد به‌نفس پایین دارند. آنها از نظر اجتماعی گوشه‌گیر و وابسته هستند.
وابسته؛ افراد وابسته غیرفعال، بیش از حد پذیرای نظرات دیگران، ناتوان در تصمیم‌گیری و فاقد اطمینان هستند.
بی‌تفاوت، مهاجم، سرسخت، بدخلق و قهرکننده، ترسان از صاحب اختیار بودن و سهل‌انگار هستند. همیشه کارها را به تعویق انداخته، استدلالی بوده و به سختی از دیگران کمک پذیرفته یا عقاید خود را کنار می‌گذارند.
ضداجتماعی؛ ضد اجتماعی‌هاخودپسند، بی‌عاطفه، بی‌نظم و بی‌قاعده، تحریک‌پذیر و بی‌پروا هستند. از تجارب، درس عبرت نمی‌گیرند و در تحصیلی و کار ناموفق هستند.
بینابینی؛ افرادی با شخصیت بینابینی تحریک‌پذیر، دارای شخصیت ناپایدار و متغیر هستند.
احساسات خود از جمله خشم، ترس و احساس گناه را نابجا بروز می‌دهند. نمی‌توانند خود را کنترل کنند، مشکلات هویتی دارند و ممکن است اقدام به خودزنی کنند (ایجاد جراحت یا سوزاندن قسمتی از بدن برای کاهش تنش خود). این افراد گاهی دست به خودکشی می‌زنند.
عوامل افزایش‌دهنده خطر
* سابقه سوءرفتار دیگران با فرد در کودکی
* سابقه خانوادگی اختلالات خلقی
عواقب مورد انتظار
درمان برای برخی بیماران مؤثر بوده و یک تغییر تدریجی در شخصیت و رفتار به همراه دارد. برای سایر بیماران درمان نقش نگه دارنده داشته و در مورد برخی بیماران، نتیجه درمان ناامیدکننده است.
عوارض احتمالی
ـ مشکل در حفظ شغل و ارتباط با دیگران، اضطراب و افسردگی
ـ سوءمصرف داروها
ـ پایبند نبودن به درمان
ـ خودکشی
میزان شیوع اختلال شخصیت
میزان شیوع اختلال شخصیت در کل جمعیت حدود 4 تا 6 درصد برآورد شده است.
اگر چه در بین انواع مختلف اختلالات شخصیتی، تفاوت‌های معنی‌داری وجود دارد، برای مثال برآوردها برای اختلال پارانوئید حدود (5/0 تا 5/2 درصد) است، درحالی که برای اختلال اجتنابی بین (1 تا 10درصد) اعلام شده است.
در میزان شیوع اختلال شخصیت بین دو جنس، تفاوت‌های معنی‌داری دیده می‌شود. برای نمونه طبق برآوردها، اختلال ضداجتماعی و اختلال وسواسی ـ جبری در مردان بیشتر از زنان است و اختلال نمایشی و وابسته در زنان بیشتر از مردان (گاهی دوبرابر مردان) است.
درمان
درمان این اختلالات مستلزم اعتماد متقابل بین درمانگر و بیمار است. تحقق این امر ممکن است مشکل باشد، زیرا در این اختلالات اغلب انگیزه دریافت درمان مربوط به اطرافیان بیمار است نه خود بیمار. دو راه‌کار درمانی وجود دارد:
1 ـ درمان روان شناختی
* خانواده درمانی و گروه درمانی
* روش‌های تغییر رفتار با یادگیری مهارت‌های اجتماعی، تقویت رفتارهای به جا، محدود کردن رفتارهای نابجا، یادگیری بروز احساسات، تحلیل شخصی از رفتار و مسئولیت‌پذیری در مورد رفتارها.
2 ـ دارودرمانی
هیچ دارویی برای علاج یا درمان اختلالات شخصیتی وجود ندارد، ولی ممکن است داروهایی برای درمان بیماری‌های همراه با آن تجویز شوند، مثلاً:
ـ داروهای ضدافسردگی
ـ داروهای ضداضطراب
ـ داروهای ضدروان‌پریشی
دکتر فاطمه آقامحمدرضا
به نقل از روزنامه اطلاعات 20/8/1387
